OPISY LINII KOLEJOWYCH
• 132 Bytom — Wrocław Główny
• 135 Gliwice Łabędy — Pyskowice
• 152 Pyskowice — Lubliniec
• 198 Pyskowice Miasto — Pyskowice
• 301 Kotlarnia – Pyskowice – Michał – Tunel – Klara (piask.)
HISTORIA
W roku 1879 otwarto dwie linie kolejowe prowadzące z Pyskowic - pierwszą do Toszka, drugą do Bytomia. Rok później powstał jednotorowy łącznik Pyskowice — Gliwice, który otwarty został 1 marca 1880r. Umożliwił on nie tylko bezpośrednią komunikację kolejową między tymi dwoma miastami, ale także połączenie Gliwic ze Strzelcami Opolskimi. Drugi tor linii na odcinku Gliwice Łabędy-Pyskowice dobudowano w roku 1905. Z początku była to trasa bezpośrednia, dopiero w 1942r. powstał przystanek Rotfeld, po wojnie "Łabędy Przystanek" a od 1968r. do dzisiaj - Gliwice Kuźnica. Od 1985r. linia Bytom — Wrocław Gł. nosi numer 132 i pokrywa się częściowo z przebiegiem linii 135.
Pyskowice z racji bliskości wyrobisk odkrywkowych, stały się ważnym ośrodkiem dla rozwoju kolei piaskowych. Piaskowa stacja kolejowa na południu miasta obsługiwała dwie linie: tzw. kolej przezchlebską (pod zarządem Preußische Bergwerks und Hütten-Aktiengesellschaft (PBHAG) Zweigniederlassung Steinkohlenbergwerke Hindenburg O/S) zaopatrującą od 1909r. w materiał podsadzkowy kopalnie węgla kamiennego Królowa Luiza, Guido oraz Delbruckschechte (Makoszowy) oraz tzw. kolej pyskowicką (pod zarządem Sandbahngesellschaft der Gräflich von Ballestremsch’en und Borsig’schen Steinkohlenwerke) zaopatrującą od 1913r. kopalnie Brandenburg (Wawel), Castellengo (Rokitnica), Hedwig-Wunsch (Jadwiga/Pstrowski) oraz Ludwigsglück (Ludwik, następnie Pstrowski).
W 1952r. otwarto dla ruchu towarowego linię kolejową z Pyskowic do Lublińca (152). Rok później dopuszczono na niej także ruch pasażerski, który zamknięto w 1971r. W ciągu kolejnych dwóch lat linia zyskała drugi tor oraz sieć trakcyjną.
3 października 1960r. zakończono elektryfikację linii 135. Elektryfikacja przynosi także poprowadzenie jednotorowej odnogi kolejowej (linia 198) w kierunku nowopowstającego osiedla na północy miasta. Jej otwarcie nastąpiło 4 grudnia 1964. Liczyła sobie ok. 5 kilometrów długości, a jej budowa zajęła niecałe 2,5 roku i pochłonęła ok. 26,5 miliona złotych. Dzięki niej, mieszkańcy zyskali połączenia nie tylko do Gliwic czy Bytomia, ale i Katowic, Sosnowca, a nawet Zawiercia czy Częstochowy. Od tej pory peron 1 stacji Pyskowice był przeznaczony do obsługi tzw. "Bytomki" tj. głównie pociągów w relacji Pyskowice Miasto — Pyskowice — Bytom.
Na przestrzeni lat elektryfikowane są także etapami kolejne fragmenty linii piaskowych. Jako pierwszy był odcinek z Kotlarni do Pyskowic (ukończony w 1970r.). W 1983r. zasilaniu poddano odcinek do Czechowic, rok później do Klary, w 1986r. do Biskupic, aby zakończyć 1988 roku na stacji w Michale.
Na przestrzeni lat 1970-2002 podejmuje się kilka prób organizacji szybkiej kolei miejskiej dla zaspokojenia potrzeb transportowych Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Pyskowice odgrywają znaczącą rolę w zdecydowanej większości planowanych wariantów budowy tras. W 1986r. rusza budowa Kolei Ruchu Regionalnego, tj. naziemnego metra zaplanowanego na trasie Pyskowice Miasto — Dąbrowa Górnicza Gołonóg (z możliwością przedłużenia); wraz ze stacją zaplecza technicznego i utrzymania ruchu pomiędzy dwoma już istniejącymi w Pyskowicach stacjami. Z uwagi na daleko idącą organizacyjną i finansową zapaść na kolei po 1989r., projekt i wszelkie prace z nim związane upadają ostatecznie z początkiem nowego millenium.
Mimo intensywnej elektryfikacji, koleje piaskowe również wchodzą w fazę zapaści ruchowej po 1990r., choć nadal prowadzą dość intensywne przewozy piasku po sporym obszarze Górnego Śląska. Likwidowany jest jeden z dwóch torów na odcinku Drama — Pyskowice. W 2000r. sieć jest demontowana, w 2012 likwiduje się jeden z dwóch torów na odcinku z Pyskowic do Czechowic.
W roku 2000 na odcinku od Pyskowic do Paczyny została rozebrana linia 152 i przemianowana na linię towarowo-pasażerską Paczyna — Lubliniec. Wielokrotnie na przestrzeni lat 2009-2012, w zależności od potrzeb rozkładów jazdy (głównie poc. międzywojewódzkich interREGIO), linia była otwierana lub też zamykana dla ruchu pasażerskiego; cały czas jednak zachowując swoje towarowe przeznaczenie.
W okresie 2010-2014 w ramach projektu „Rewitalizacja linii kolejowej nr 132/135 na odcinku Gliwice Łabędy - Strzelce Opolskie - Opole Groszowice” wykonano rewitalizację szlaku oraz istotne zmiany w układzie torowym stacji Pyskowice (uległ "wygładzeniu" na całej długości stacji, odcięto także od głównych tor dochodzący do peronu nr 1). Dzięki przeprowadzonym pracom prędkość przelotowa pociągów dalekobieżnych przejeżdżających przez Pyskowice wzrosła z 40 do 100km/h.
ZNACZENIE I WYKORZYSTYWANIE LINII OBECNIE
LINIA GLIWICE ŁABĘDY — PYSKOWICE (135) jest częścią magistrali CE30, która jest magistralą towarową należącą do III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego łączącego Niemcy, Polskę i Ukrainę. Łączy ona najważniejsze centra i regiony ekonomiczne południowej Polski: województwo dolnośląskie, województwo opolskie, województwo śląskie, województwo małopolskie i województwo podkarpackie. Odcinek Pyskowice — Wrocław (linia 132) umieszczony jest w wykazie linii kolejowych o znaczeniu państwowym.
Linia 135 podlega pod obszar konstrukcyjny ekspozytury Centrum Zarządzania Linii Kolejowych Sosnowiec, oraz Zakład Linii Kolejowych Tarnowskie Góry. Prędkość maksymalna pociągów wynosi 100 km/h; prędkość konstrukcyjna wynosi 120 km/h. Linia jest wyposażona w SHP.
Skrócona charakterystyka:
Linia 135
-
dwutorowa
-
zelektryfikowana
-
prędkość 60-100 km/h
-
szerokość toru: 1435 mm
Linia 132
-
dwutorowa
-
zelektryfikowana
-
prędkość do 160 km/h
-
szerokość toru: 1435 mm
LINIA P. MIASTO — PYSKOWICE (198) nie istnieje. Ostatni pociąg pokonał trasę w 2000r. Linię zlikwidowano na przestrzeni lat 2002-2004. Obecnie planuje się jej odbudowę w celu włączenia Pyskowic do siatki powstającej Kolei Metropolitalnej GZM.
LINIA KOLEJOWA NR 301 (KPK-LK) nie istnieje. Ostatnie pociągi pokonały trasę Kotlarnia-Wojciech wraz z końcem 2020r. Linię zlikwidowano na przestrzeni 2021r. z wyłączeniem wykupionego na potrzeby prywatnych przedsiębiorstw odcinka pomiędzy ŚZR Przezchlebie a Pyskowicami i zakładami PROTOR w Dzierżnie.
ŹRÓDŁA I ILUSTRACJE •
-
Nadolski P., Roszak T., Soida K., Wieczorek E., 1845-2010 Węzeł Kolejowy Gliwice, Eurosprinter, 2010, Rybnik.
-
Soida K., Furtek M.; Roszak T., Koleje piaskowe, t.1, Betezda, 2007, Rybnik.
-
Biuro Projektów Kolejowych Katowice, Pierwsza linie KRR w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym, BPK Katowice, 1990r., Katowice..
-
Ogólnopolska Baza Kolejowa, bazakolejowa.pl
-
Semaforek, semaforek.kolej.org.pl
-
Notatki i informacje prasowe Gminy Pyskowice z lat 2010-2023, Urząd Miasta Pyskowice, pyskowice.pl
-
Notatki i informacje prasowe Polskich Kolei Państwowych Polskich Linii Kolejowych z lat 2012-2023, pkp.pl; plk-sa.pl
-
Notatki i informacje prasowe Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii z lat 2017-2023, metropoliagzm.pl i facebook.com/TransportGZM
Portal Stacja Pyskowice Kolej Aglomeracyjna i Muzealna GOP wykorzystuje także materiały z pozostałych opracowań własnych, a także wiedzę pozyskaną i zapisaną dzięki wypowiedziom zgromadzonym podczas wywiadów i rozmów przeprowadzonych przez członków naszego zespołu z mieszkańcami, pracownikami kolei i firm powiązanych, świadkami wydarzeń; a także na grupach i forach dyskusyjnych, konferencjach i panelach oraz Śląskim Forum KRR, które zostało przekształcone w niniejszą witrynę w roku 2016.
Opracowali: Piotr Borowiak, Michał Zbiciak.