​

​

KOLEJ W PYSKOWICACH W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM ORAZ II WOJNY ŚWIATOWEJ • 1918 — 1945

​

Na przełomie lat 20 i 30 XX wieku rozpoczyna się dynamiczny rozwój południowej części miasta. W szczególności rozwijają się osiedla robotnicze przeznaczone kolejarzom i pracownikom przemysłu ciężkiego. Przy stacji piaskowej wybudowany został m. in. budynek mieszkalny dla pracowników piaskowni. W późniejszym czasie następował dalszy rozwój kolonii kolejowych przy dzisiejszych ul. Kolejowej, oświęcimskiej czy Sikorskiego.

 

Okres międzywojenny oraz sama II Wojna Światowa nie wyrządziły dużych szkód dla miasta czy samego węzła kolejowego; wręcz w tym okresie stacja rozbudowywała się i to gwałtownie, podobnie jak większość obszaru Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, który miał być podczas wojny zapleczem zbrojeniowo-paliwowym Rzeszy. W planach Adolfa Hitlera, stacja w Pyskowicach najprawdopodobniej miała zostać jednym z trzech największych ówcześnie w Europie węzłów towarowo-rozrządczych. Pyskowice jako skrajne, regionalnie miasto-sypialnia, razem z trzema innymi skrajnymi w tym obszarze - Tychami od południa, Tarnowskimi Górami od północy i Sosnowcem (w połączeniu z Będzinem) od wschodu, miały tworzyć coś w rodzaju przemysłowego zagłębia na wzór niemieckiego Zagłębia Ruhry” („Ruhrgebiet”).

 

Ówcześni mieszkańcy Pyskowic byli zadowoleni, ponieważ nie brakowało pracy, tak samo jak miejsc do osiedlania się. Dodatkowo, dla kolejarzy powstały specjalne, mieszkaniowe osiedla kolejowe. Miasto rosło, pojawiały się nowe perspektywy, nie tylko przewozu towarów i ludzi, ale dzięki temu wzrostu miasta do większej rangi. W tym czasie powiększono parowozownię o kolejne, dłuższe (na potrzeby większych maszyn) stanowiska, a razem z nimi - obrotnicę. Zaplanowano budowę dużej stacji rozrządowej. Powstały także plany budowy nowych grup torów oraz drugiej parowozowni, które zaczęto realizować. Do dziś widać szkielety konstrukcji i ścian wielkich inwestycji, które zostały nagle przerwane w okolicach roku 1942, ze względu na pierwsze porażki wojenne Adolfa Hitlera, a co za tym idzie, potrzebę przeniesienia kosztów z infrastruktury kolejowej na wojsko. 

​

W okolicach ul. Mickiewicza, przy wyjeździe ze stacji Pyskowice w stronę Paczyny, a dalej Strzelec Opolskich, ulokowane są imponujących rozmiarów elementy infrastruktury kolejowej wykonane w latach ok. 1941-1943, w większości z cegły i betonu. Istnieje wiele spekulacji na temat historii powstałych wiaduktów oraz przeznaczenia ogromnych rozmiarów przestrzeni tunelowych pod planowanym miejscem na tory. Jedne z nich mówią o dużym znaczeniu dla tej kwestii poprzedniego koryta rzeki Dramy, inne snują domysły o planowanych pod torowiskiem przyszłego węzła schronach pancernych, z przeznaczeniem pod specjalne pociągi wojskowe i jenieckie. Dodatkowo, z terenów wschodnich miały tu być przywożone a następnie składowane, rozdzielane i wysyłane w głąb Rzeszy, surowce i produkty rolne, a także zdobycze wojenne, głównie z Ukrainy.

 

W związku ze znanymi pomysłami Alberta Speera dotyczącymi tzw. „olbrzymiej kolei” („Breitspurbahn”), a także obecności w Pyskowicach torów nie tylko o rozstawie normalnym (1435mm), ale i szerokiego toru (1520mm) prowadzącego na wschód kraju (Chorzów Batory – Bytom – Pyskowice – Opole Wschodnie – Jelcz Miłoszyce – Wrocław), pojawiają się spekulacje mówiące o tym iż wielkość tutejszych budowli wynika właśnie z potrzeb pomieszczenia torów o szerokości około 3000-4000mm. Wiele z tych teorii, choć na pozór absurdalna, wydaje się mieć swoje uzasadnienie, głównie w postaci powstałych w tamtym czasie licznych, pomniejszych schronach, bunkrach i okopach okalających niemalże cały teren planowanego tutaj przedsięwzięcia budowlano-kolejowego o olbrzymich rozmiarach. 

​

Albert Speer zaprojektował również i rozpoczął budowę drugiej parowozowni razem z zapleczem do obrządzania i postoju lokomotyw. Obiekt wyjątkowo strzeżony, usiany jednoosobowymi wieżyczkami strzelniczymi wokół. Nigdzie nie publikowano dotąd żadnych zdjęć czy skanów tego miejsca z czasów wojny, bądź też krótko po niej, choć wiadomo, że niemieckie koleje prowadziły w tym rejonie dokumentacje fotograficzne swoich inwestycji. W związku z powyższym, ciężko jest ustalić, czy obecny stan tego miejsca, na który składa się w zasadzie kilka kanałów oczystkowych i jedna, wysoka na ok. 4-5m ściana hali parowozowni jest wynikiem przerwania budowy w tak wczesnym etapie, czy też zniszczenia budynków przez wojska radzieckie. 

 

Parowozownia powstawała w przebiegu planowanej linii kolejowej niemieckiej „Breitspurbahn”: Rostów nad Donem – Donieck – Połtawa – Kijów –Lwów – Kraków – Katowice – Wrocław –Chociebuż – Welthauptstadt Germania (Berlin) – Hanower – Bielefeld – Zagłębie Ruhry – Akwizgran – Liège –Saint-Quentin – Paryż. ​

​