Śląska Kolej Regionalna (ŚKR)
1970 - 1977
Kolej lat 60 i 70 XX wieku, z powodu niedoinwestowania, miała poważne trudności w zapewnianiu sprawnego transportu pasażerskiego i wykonywania planów przewozowych. Narzekano na przestarzałość i braki w taborze kolejowym. Szacunkowo, na początku lat 70 brakowało ok. tysiąca wagonów dla Polskich Kolei Państwowych, aby mogły zapewnić komfortową obsługę podróżnych w całym kraju. A tabor to nie wszystko - w rejonie GOP występowały dodatkowo problemy infrastrukturalne. Narzekano na brak mocy przerobowej do niwelowania i naprawiania szkód górniczych, nie tylko na obszarach kolejowych.
Śląsk, jako obszar najgęściej zaludniony w Polsce, potrzebował odciążenia zatłoczonych, dość gęsto rozsianych po mapie, lecz niestety, dość wąskich dróg. Pierwszą próbą poprawy sytuacji transportowej w regionie, było wykonanie studium "Śląskiej Kolei Regionalnej i Szybkiej Kolei Miejskiej w woj. katowickim" utworzone z początkiem lat 70. Projektanci SKR czerpali przy swej pracy wiele wzorców z Monachijskiej kolei S-Bahn (uruchomionej w roku 1972) i już około rok przed oddaniem jej do użytku, prezentowali swoje pierwsze opracowania przed polskim resortem transportu.
W skład studium, wchodziły obliczenia modelujące procesy komunikacyjne, wykonane i opracowane w 1973 r. przez zespół Zakładu Urbanizacji i Planowania Przestrzennego Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej pod kierownictwem doc. dr hab. Tadeusza Zipsera. Do przeprowadzenia obliczeń i analiz wykorzystano komputery Odra 1204 i Elliott 803, które wykonywały zlecone im zadania, m. in. w oparciu o model intervenning opportunities ("nadarzających się okazji" lub też "konkurujących szans") (Chicago Ares Transportation Study). Według założeń modelu, człowiek przed podjęciem ostatecznej decyzji, analizuje dostępne mu opcje w kolejności od najbliższej do najdalszej.

rys. 1

rys. 2

rys. 3

rys. 4

rys. 5
rys. 1: Stan zainwestowania obszaru GOP z zaznaczeniem miejsc potencjalnych szkód górniczych z rozróżnieniem terenów przemysłowych i reszty terenów zabudowanych oraz przebiegu istniejących tras komunikacji drogowej i torowej. Analiza dla potrzeb modelowania jako podstawy projektu przebiegu linii kolei regionalnej (Wrocław, 1973).
źródło: Kolekcja Politechniki Wrocławskiej, CC BY-SA 4.0
rys. 2: Potrzeby komunikacyjne na obszarze GOP zaznaczone w postaci przestrzennego rozmieszczenia potencjalnych źródeł ruchu osobowego (miejsc zamieszkania i miejsc zatrudnienia) przedstawione przy pomocy warstwic. Studium systemu szybkiej kolei regionalnej Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (Wrocław, 1973).
źródło: Kolekcja Politechniki Wrocławskiej, CC BY-SA 4.0
rys. 3: Wymodelowany przepływ ruchów osobowych relacji dom-praca obliczony metodą pośrednich możliwości, przedstawiony techniką planów selekcyjno-wiązkowych w postaci warstwicowej. Nieuwzględnione ruchy mieszczące się w kątowym sektorze dla kierunku północ-południe (Wrocław, 1973).
źródło: Kolekcja Politechniki Wrocławskiej, CC BY-SA 4.0
rys. 4: Wymodelowany przepływ ruchów osobowych relacji dom-praca obliczony metodą pośrednich możliwości, przedstawiony techniką planów selekcyjno-wiązkowych w postaci warstwicowej. Nieuwzględnione ruchy mieszczące się w kątowym sektorze dla kierunku południowy wschód - północny zachód (Wrocław, 1973).
źródło: Kolekcja Politechniki Wrocławskiej, CC BY-SA 4.0
rys. 5: Wymodelowany przepływ ruchów osobowych relacji dom-praca obliczony metodą pośrednich możliwości, przedstawiony techniką planów selekcyjno-wiązkowych w postaci warstwicowej. Nieuwzględnione ruchy mieszczące się w kątowym sektorze dla kierunku południowy zachód - północny wschód (Wrocław, 1973).
źródło: Kolekcja Politechniki Wrocławskiej, CC BY-SA 4.0

rys. 6a

rys. 6b
Jednym z elementów przygotowanego studium wartym udokumentowania jest zestawienie czasu podróży różnymi środkami transportu publicznego z czasem przejazdu samochodem indywidualnym (rys. 6a, 6b). Obliczono iż przy średniej prędkości samochodu 40 km/h (równa z prędkością handlową SKR), kolej będzie konkurencyjna, a nawet sprawniejsza komunikacyjnie od samochodu, już na trasach przekraczających 25 kilometrów długości.
rys. 6a-b: Studium systemu szybkiej kolei regionalnej dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (Zakład Urbanizacji i Planowania Przestrzennego Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1973).
![]() "Szybka Kolej w GOP partnerem motoryzacji" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 14 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
---|
![]() "Szybka Kolej w GOP partnerem motoryzacji" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 14 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
![]() "Jak usprawnić komunikację? Aorty życia regionu" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 40 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
---|
![]() "Jak usprawnić komunikację? Aorty życia regionu" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 40 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
![]() "Czy koniecznie metro?" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 26 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
---|
![]() "Czy koniecznie metro?" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 26 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
![]() "Czas mierzony ambicjami" - Trybuna Robotnicza, 1973, nr 56 (Śląska Biblioteka Cyfrowa) |
---|
Projekt ŚKR zakładał wykorzystanie części torowisk już istniejących oraz budowę nowych łączników między nimi; dodatkowo także podział na dwie różne jednostki organizujące przewozy, mające się od siebie różnić charakterystyką ich prowadzenia oraz wykorzystywanym taborem:
Śląska Kolej Regionalna - obsługująca pasażerów w transporcie międzymiastowym na wzdłuż i wszerz terytorium województwa. Jako punkt zbiegu wszystkich nici komunikacyjnych (serce komunikacyjne) wyznaczono stację w Katowicach, skąd wytyczono szlaki do miast obrzeżnych.
Szybka Kolej Miejska - pełniąca rolę środka uzupełniającego sieć ŚKR w łącznikach dodatkowych między mniejszymi miejscowościami lub dzielnicami miast położonych w znacznej odległości od linii ŚKR-u.
Podstawowymi, przypuszczalnymi relacjami obsługiwanymi przez ŚKR, zamkniętymi w trzy linie o osi wschód-zachód oraz północ-południe miały być:
Linia I: Pyskowice - Gliwice - Zabrze - Ruda Śląska - Chorzów Batory - Katowice - Sosnowiec - Dąbrowa Górnicza - Łosień (Huta Katowice)
Linia II: Tarnowskie Góry - Bytom - Katowice - Tychy
Linia III: Piekary Śląskie - Bytom - Gliwice



Studium przebiegu linii Śląskiej Kolei Regionalnej i Szybkiej Kolei Miejskiej w woj. katowickim - 1973 r. (źródło: Archiwum Państwowe w Katowicach).